Maartje, Willem en Elske op Radio 1

Op 19 oktober waren de drie schrijvers in huis te gast bij de Nieuws BV op Radio 1. Luister het gesprek en de voordrachten hier terug.

Knippen en plakken

Hieronder staat een filmpje van Omroep Brabant waarop ik toch nog even wil reageren. Het was voor veel bewoners heel leuk dat Omroep Brabant langskwam met de camera en dat er belangstelling voor ze was, dat ze hun verhaal konden doen. De ochtend voordat Omroep Brabant het verzorgingshuis bezocht was er een poëzieochtend op de gesloten afdeling. Ik had gedurende mijn verblijf steeds één specifieke vraag voor de bewoners, die ik nu weer stelde: of ze ergens spijt van hadden in hun leven. Niemand had ergens spijt van. Geen enkele bewoner. Op een bepaalde manier luchtte dat me op. Alsof alles wat er gebeurt gewoon moet gebeuren. Misschien omdat het er simpelweg bij hoort; ook de fouten, ook het verdriet.

We kwamen tijdens de poëzieles tevens te spreken over de belangrijkste momenten in een leven, over vaders en moeders en verliefd worden en verhuizingen en ziektes. Aan het eind van de ochtend zei de man die zijn schoenen verkeerd om aan had: ‘Bedankt voor dit gesprek.’ ‘Nee jullie bedankt,’ zei ik. En ik meende het. Ik ben alle bewoners erg dankbaar voor hun vertrouwen en voor hun liefdevolle verhalen. Er was een vrouw die zich eindelijk vrij voelde omdat ze nu kon doen wat ze zelf wilde, er was een vrouw die haar jeugdliefde had teruggevonden en een meneer die met tranen in zijn ogen terugkeek op de reizen die hij gemaakt had. Zoals ik al eerder in deze stukjes benadrukte: het verzorgingshuis is een minimaatschappij waar gezonde en ongezonde mensen wonen, leuke en vervelende, realisten en idealisten, zeurende mensen maar vooral opvallend veel vitale mensen. Ondanks hun leeftijd. En toen kwam dus Omroep Brabant langs. Ze liepen een paar uur met me mee. We spraken over mijn tijd in het huis en over de verschillende kanten die ik had mogen zien en meemaken. Zo was het me bijvoorbeeld wel opgevallen dat er een groot verschil leek te zijn tussen de arme(re) en de rijke(re) bewoners. Alsof je de eenzaamheid letterlijk kunt afkopen. We spraken ook over herinnering en over de vriendschap die ik had opgebouwd met één van de bewoners. Dat ik nieuwe dingen had gehoord en veel had geleerd. Ik bekeek het item van Omroep Brabant en tot mijn schrik ging het alleen maar over de vervelende, nare, eenzame, zieke kant van het ouder worden. Een nogal eenzijdig beeld waar ik juist tegen had proberen te strijden. Een beeld bovendien, dat structureel onwaar is. Ik heb veel verschillende kanten van de zorg en van het ouder worden gezien, veel bewoners vertelden me hun verhaal en vroegen mij uitdrukkelijk die vaak persoonlijke geschiedenis niet te gebruiken omdat ze liever een oprechte band met een persóón aangaan dan met de media. Ze vertrouwen de media niet. Dat vond ik jammer, want er zaten zo veel grappige, ontroerende en mooie ontmoetingen tussen. Maar de bewoners hebben gelijk. Als ik ergens spijt van heb in mijn leven dan is het van het item van Omroep Brabant, waarin alle vooroordelen worden bevestigd. Terwijl ouder worden zoveel meer is. Daar kunnen de zeer aardige mannen van Omroep Brabant niets aan doen. Ik had zelf beter moeten weten. Want de wereld zit vol vooroordelen waar we helaas maar amper onderuit weten te komen; en vooral de media blijken hier, over welke bevolkingsgroep het ook gaat, een grote rol in te spelen.

PS: Bewondering

Een zeer lieve vrouw zei me: ‘Deze mensen hebben een héél leven achter de rug.’ Ze was een seconde stil, greep mijn pols en herhaalde: ‘Een héél leven.’

En ja, daar kan ik inderdaad niets anders dan bewondering voor hebben.

Omroep Brabant op bezoek bij Maartje en Wiet

Bekijk de video hier!

Donderdag 15 oktober

Het excuus

Ik doe het hier vooral goed bij de mannen. Ze willen allemaal met me eten en nodigen me bij hen thuis uit. De tijd begint te dringen: ik moet keiharde keuzes maken.

Een man is vergeten zijn kunstgebit in te doen. Het deed een beetje pijn. Hij gaat straks zijn gebit speciaal voor mij schoonmaken. Hij wil mij morgen zien. Het liefst heeft hij dat ik naar zijn huis kom. Ik kan hem amper verstaan, maar hij zegt dat hij van ondeugende meisjes houdt. Hij zegt dat ik alleen op bezoek mag komen als ik beloof dat ik stout zal zijn. Hij komt heel dichtbij: zijn spuug raakt mijn wang. Hij ruikt niet, zoals de meeste mensen hier naar parfum, zalf of soep. Hij is omgeven door een zurige lucht. Omdat hij oud is durf ik niet te zeggen dat hij weg moet gaan. De man misbruikt zijn leeftijd, die heb je er ook tussen zitten. Voor hen wordt het leven er met het stijgen van de jaren alleen maar gemakkelijker op. Ze spelen de onschuld.

Dinsdag 13 oktober

Toch iets geleerd

Uiteindelijk doet het grotere verhaal van en in een mensenleven er niet zoveel toe.
Het gaat om de details. Misschien zelfs om de fouten.

In perspectief

De overgrote meerderheid van de bewoners leest De Telegraaf. Dus met die Derde Wereldoorlog zal het wel meevallen.

Apparaten

Vrij impulsief heb ik een auto gekocht. Plotseling voelde ik sterker dan ooit dat ik in beweging moet blijven. Diezelfde avond nog krijg ik een mail van Wiet die (toevallig) het volgende aan mij schrijft: ‘Het gemis van een eigen auto waarmee ik mij zelfstandig buitenshuis kan begeven, merkwaardigerwijs zonder het gevoel van eenzaamheid, (door een gevoel van macht over een apparaat???) daar moet ik nog aan wennen.’

Bij mij is het omgekeerd: de apparaten in mijn kamer hebben de macht over mij overgenomen. Nu springt ‘s nachts niet alleen de cd-speler aan (aux, aux, aux) maar het licht in de koelkast ook. Het licht schijnt fel en penetrant tussen de kieren van de deuren door, alsof die koelkast een ijskoude, vierkante engel is. Als er een entiteit, een spook, een kracht, iemand is die mij iets wil komen vertellen dan heb ik liever dat het overdag gebeurt, maar ik heb natuurlijk niets te zeggen. Dat schijnt bij het leven te horen. Ze zeggen het hier allemaal: je hebt er niets over te zeggen. Ze zeggen dat het je overkomt.

Time is on my side

Wiet liet me zijn oude woning zien, aan de overkant van de straat. Op de deur hangt een briefje: ‘Entrez – clinique du chaos’. Hij waarschuwde me van tevoren al voor de rommel. Gedurende zijn hele leven heeft hij meer dan duizend brieven geschreven. Volgens hem gingen al die brieven over vrede. De brieven heeft hij stuk voor stuk bewaard in diepvrieszakken. Hij weet niet wat hij over moet huizen naar zijn kamer in het verzorgingstehuis en wat hij achter zich moet laten. Daarom houdt hij zijn oude woning voorlopig aan, ook al betaalt hij dubbele huur. Hij vertelt dat hij het huis mist vanwege de overzichtelijke vorm, die zo goed bij zijn manier van denken en leven paste. In de woonkamer staan allerlei bakken met boeken over o.a. de Balkan, Rusland, ADHD en autisme/asperger. Als we teruglopen zegt Wiet dat het hem spijt dat hij nooit iemand heeft ontmoet om zijn kennis mee te delen, een liefde met wie hij van ideeën heeft kunnen wisselen. ‘Het grootste voordeel van alleen zijn,’ zegt hij, ‘is dat ik mijn hele leven de tijd heb gehad om na te denken.’

Gelukkig durven andere mensen wat ik niet durf: er wordt op mijn deur geklopt. Een zeer leuke, vriendelijke vrouw, die zelfstandig woont (en is) nodigt me bij haar thuis uit voor een kop thee. We praten en drinken. Ik beloof haar dat ik niet zomaar over haar (verhaal) zal schrijven, in ieder geval niet zonder het eerst aan haar te laten lezen. Het voelt bevrijdend om een gesprek te voeren zonder direct doel; het maakt de taal, mijn hele wezen vloeiender. Als we een paar uur gepraat hebben vraagt ze of ik iets van het gesprek heb geleerd. ‘Dat weet ik nog niet,’ zeg ik. En weer is daar de tijd die ik zo hard nodig zal hebben.

Ik ben bang dat het inzicht zich niet in de periode van mijn verblijf aan mij zal voordoen.

Er is hier een kapper, een huisarts, een fysiotherapeut, een café, een bibliotheek, een gemakswinkel, een gezondheidscentrum, een informatiepunt, een weekmarkt, een tuin met vogels en vissen, een restaurant, er is een koormiddag, een biljartvereniging, er zijn kienavonden, Fitelle-gymnastiekles, er is een jeu de boules-middag, een spelavond, een workshop tai chi, een bridge-avond, er is een foto-expositie, een gedenkkamer, een culinaire Oud Hollandse-avond, een parkfestival, een workshop muziek, een optreden van de Brabo’s, een verkoopmiddag van lingerie en nachtmode, een proeverij, biljartavonden, een rock en roll-middag, bloemschikken, een klassieke muziekmiddag, een optreden van Kupalje, een tekenmiddag met kinderen uit de buurt, een knuffelbus, een poëzieochtend, een Oktoberfest, een culinaire stamppotten-avond, een verkoopmiddag van Carmaschoenen. En dat allemaal alleen al in de maand oktober.

Oktoberfest is ook hier gevierd. Deze mensen zijn 52 jaar getrouwd.